In dit album vindt u alle oude kaarten van Ameland. Een groot deel is door wijlen Jan Bleeker verzameld. Bij deze kaarten vindt u een uitgebreide beschrijving.
- 170
- 1524 Joachim Hoppers
- Kaart van Ameland uit 1545
Jacob Roelofs van Deventer (ca. 1500 - 1575) wordt wel de keizerlijke-koninklijke geograaf genoemd. Hij leefde in de tijd van Karel V en zijn zoon Filips II. Veel van zijn kaarten, o.a. de bekende stadsplattegronden van Nederland, worden dan ook bewaard in de Koninklijke Bibliotheek te Madrid. Het Spaanse bewind hechtte grote belangen aan betrouwbare kaarten voor strategische doeleinden. Hij was over het algemeen geen artiest voor wat betreft het aanbrengen van versieringen op zijn kaarten, zoals we wel van zijn tijdgenoten gewend zijn, doch was in technisch opzicht bekwamer dan zijn collega's in die tijd. De methode van driehoeksmeting, die door zijn grote leermeester Gemma Frisius (1508-1555) ontwikkeld was, werd door van Deventer toegepast. De enigszins beschadigde kaart, waarop Ameland rechts-boven ligt, met daaronder een detail van het eiland, stamt uit 1545. Bron: Rijks Archief te 's Gravenhage. - Kaart van Ameland uit 1581
De onderstaande kaart van "Frisiae Occidentalis Typus" , een kopergravure, is gemaakt door Guicciardini Lodovico in 1581. In de 16e en 17 eeuw zijn er diverse kaarten van Friesland gemaakt met deze Latijnse benaming. Op deze site als voorbeeld te vinden onder de knoppen: 1662 (Blaeu) en 1666 (Janssonius). Na de wat doorgedrukte kaart van de gehele provincie Friesland is hier tevens een detail van Ameland afgebeeld. Hierop is te zien dat de ligging van Hollum en Ballum door de kaartmaker helaas verwisseld is. Als laatste volgt het schild. Afmeting: 24 x 32 cm. - Kaart van Ameland uit 1583
In de "Spieghel der Zeevaerdt" uit 1583 van Lucas Janz. Waghenaer (1533-1606), die zeer rijkelijk met prachtige kleurrijke ornamenten is uitgevoerd, komt Ameland op twee kaarten gedeeltelijk voor. - Kaart van Ameland uit 1585
Deze zeekaart is gemaakt door Albert Haeyen van Haarlem in 1585, waarvan de titel luidt: "Beserijuinghe van de Ooster ende Wester Eemsen, midtsgaeders de scolbach ende Amelander gadt, Met haere gronden hoemense wachten sal". Bekend waren ook de z.g. "kustprofielen" voor de zeevaart, zoals deze rechts boven op het onderstaande kaartfragment te zien is van Terschelling met onderschrift. Bron: Het Nederlands Scheepvaartmuseum te Amsterdam. - Kaart van Ameland uit 1662
Joan Blaeu, de bekende Amsterdamse kaartmaker van o.m. atlassen, gaf in 1662 te Amsterdam een prachtige en kleurrijke kaart van Friesland uit, genaamd "Frisia Occidentalis" . Hieronder de kaart, het vergrote gedeelte van Ameland en een paar ornamenten die erop voorkomen, waaronder het schild met de maker van de kaart en een verklaring van de gebouwen. Afmeting: 46 x 35,4 cm. - 1664 Frisii
- Kaart van Ameland uit 1665
In het Rijks Archief te 's Gravenhage trof ik een bijzondere schetstekening en veldwerken uit 1665 aan van een onbekende landmeter, voor het maken van een kaart van Ameland. Het waren 7 veldwerken o.m. over de wijze de opmeting en van de peiling van de hoogwaterlijn. Gezien de aard van deze veldwerken en het op de kaart aanwezige ruitennet, hebben we hier te maken met het eerste redelijk betrouwbaar exemplaar. De benaming "schetskaart" slaat dus niet op de wijze van opmeten, doch op het feit dat de kaart niet geheel is afgewerkt voor latere publicatie. Het is tevens de eerste kaart waarop geheel Ameland staat afgebeeld. Interessant is dat op deze kaart, naast andere benamingen, ook een tweetal huizen van het verloren dorpje Sier ("'t Zier" ) staan aangegeven. Dit is de eerste keer dat ik deze benaming op een kaart tegenkwam. Op de kaart uit 1749 van D.W.C. Hattinga (kopie uit 1731 van P. de la Rive) staan deze 2 huizen voor het laatst op een kaart vermeld. Bekend is dat ze door brand zijn verwoest. Afmeting: 33 x 90 cm. Bron: Rijks Archief te 's Gravenhage. Een fragment van het westelijk gedeelte, waarvan ik voor de duidelijkheid zelf de aanwezige beschrijving op de kaart met rode letters heb weergegeven, worden hieronder nader verklaard. A.: "Malhorn", B.: " 't Oud Vaarwater", C.: "De Kaap", D.: "Koudenburgs Hiem", E.: "De Kampen", F.: " 't Zier" (twee huizen), G.: " 't Moddergat", H.: " 't Geregt" (de galg), I:"Rogmolen", J.: "Oude dijk", K.: " 't Schuytegat", L.: "De Kreuil", M.: "Ballumer Rhe". - Kaart van Ameland uit 1665
In het Rijks Archief te 's Gravenhage trof ik een bijzondere schetstekening en veldwerken uit 1665 aan van een onbekende landmeter, voor het maken van een kaart van Ameland. Het waren 7 veldwerken o.m. over de wijze de opmeting en van de peiling van de hoogwaterlijn. Gezien de aard van deze veldwerken en het op de kaart aanwezige ruitennet, hebben we hier te maken met het eerste redelijk betrouwbaar exemplaar. De benaming "schetskaart" slaat dus niet op de wijze van opmeten, doch op het feit dat de kaart niet geheel is afgewerkt voor latere publicatie. Het is tevens de eerste kaart waarop geheel Ameland staat afgebeeld. Interessant is dat op deze kaart, naast andere benamingen, ook een tweetal huizen van het verloren dorpje Sier ("'t Zier" ) staan aangegeven. Dit is de eerste keer dat ik deze benaming op een kaart tegenkwam. Op de kaart uit 1749 van D.W.C. Hattinga (kopie uit 1731 van P. de la Rive) staan deze 2 huizen voor het laatst op een kaart vermeld. Bekend is dat ze door brand zijn verwoest. Afmeting: 33 x 90 cm. Bron: Rijks Archief te 's Gravenhage. - De oostkant van Ameland in 1665.
De oostkant van Ameland in 1665. - Kaart van Ameland uit 1665
Detail van 't Oerd met de beschrijving: "Rijds Kamp" en "Oudhuyster Duynen". Ook zien we dat er in 1665 nog een tweetal overgebleven huizen stonden van het dorp Oosthuizen. In 1825 spoelden bij een zeer hoge vloed een aantal funderingsresten en waterputten bloot en vond men er nog zilveren en koperen geldstukken, waaronder een gedenkpenning uit 1584. (Bron: "Het Eiland Ameland en zijn bewoners" uit 1857 door F.Allan). - Kaart van Ameland uit 1666
De bekende Amsterdamse uitgeverij van Johannes Janssonius publiceerde in 1666, 2 jaar na de dood van Janssonius (1588-1664) zelf, de "Atlas Contractus". Hierin is de onderstaande kaart "Frisia Occidentalis" opgenomen, die gemaakt is volgens de op het schild staande gegevens: "Auctoribus Adriano Metio et Gerardo Freitag". De kaart is prachtig versierd met diverse ornamenten die, naast een detail van Ameland, hieronder ook zijn afgebeeld. Deze kaart doet sterk denken aan de in 1662 uitgegeven kaart door Joan Blaeu te Amsterdam. Alleen is deze zuiver Noord georienteerd. Afmeting: 38,6 x 49,1 cm - Kaart van Ameland uit 1773
In 1773 verscheen bij de Amsterdamse uitgever Jan Christiaan Sepp de "Nieuwe Geografische Reise- en Zak Atlas" van "De VII Verenigde Nederlandsche Privincien". Het bestond uit 66 deelkaarten. De onderstaande kaart is een overzicht van deze indeling, met daaronder het schild, gevolgd door een detail van Ameland, waarbij ik voor de duidelijkheid de twee kaarten 63 en 64 heb samengevoegd. Ballum is hierop wel erg ver in de duinen getekend. - Kaart van Oost-Ameland uit 1807
Interesant zijn de benamingen op de kaart, waar ik voor de duidelijkheid, bij de oorspronkelijke zwarte letters, een wat grotere rode hoofdletter en de rode cijfers 1 t/m 4 heb geplaatst op de bovenstaande 2 vergrote afbeeldingen. Alleen heeft de Perrenoud zich blijkbaar vergist met de letter I op de oostkant van het eiland. Die had wellicht bij Hollum moeten staan.